lutego 5, 2021
Wystawa otwarta: 5.02. – 26.03.2021
Wystawa przedłużona do 7.05.2021
Kuratorzy: Katarzyna Krysiak, Przemysław Strożek
Partner: ZAiKS
Twórczość Pawła Książka cechuje badanie relacji między sztukami plastycznymi a innymi mediami, najczęściej na zasadzie nieoczywistych i zaskakujących zestawień. W warstwie formalnej na zasadzie montażu, a w warstwie znaczeniowej w oparciu o eksplorację epizodycznych zdarzeń, prace artysty mają wyraźne osadzenie w obszarach historii życia codziennego, historii awangardy, obszarów literatury, muzyki, filmu, sztuki, architektury i nauki. Jego prace zawsze poprzedzone są wnikliwymi studiami nad historycznym i często archiwalnym materiałem wizualnym. .
Tablice nawiązują w swej formie do poglądowych tablic, encyklopedycznej faktografii rodem ze słowników i podręczników z XVII i XVIII wieku. Wykorzystują one ten sam zapis numeracji objaśnień – „Fig. plus numer” – i dodatkowo przedstawiają zestawienia obrazów z materiałem faktograficznym i tekstami opracowań naukowych. Przedstawiają epizodyczne historie, a na ich podstawie zaskakujące i odkrywcze powiązania nie tylko między jednostkowymi zdarzeniami, biografiami artystów, filmowców i muzyków, ale też między charakterystyką nurtów awangardy (abstrakcjonizmem, konstruktywizmem, surrealizmem), historią filmu i fotografii, między nauką, filozofią i antropologią, a w warstwie formalnej między kształtami, kolorami, liniami szkiców i partytur.
Wszystkie epizodyczne historie z Tablic, skomponowane na zasadzie paralel, układają się w spójne narracje. W warstwie wizualnej ulegają estetyzacji, przez co patrzymy na nie zupełnie inaczej niż na encyklopedyczny zapis w słowniku, czy podręczniku. Czy detektywistyczna i faktograficzna postawa badawcza artysty, analizującego historię i dzieła sztuki w oparciu o stawianie pytań, szukanie odkrywczych powiązań, może mieć wpływ na historię sztuki – na nowe spojrzenie i nowe postrzeganie utartych zjawisk i działań awangardy? Czy ostatecznie sztuka może zmienić historię sztuki?
Jako przykład niech posłuży Tablica, przedstawiająca oko, które było dla historii sztuki i awangardy prawdziwym obiektem wnikliwych badań – źródłem rozkoszy, pożądania i przerażenia, a także przekonań o niewystarczającej sile ludzkich zmysłów w postrzeganiu rzeczywistości. Otwierane, obserwowane i wyłupywane fascynowało Georgesa Bataille’a, André Bretona, Luisa Buñuela, czy Władysława Strzemińskiego. Jakie znaczenie wobec nowego postrzegania oka może mieć również w tym względzie twórczość Vermeera i fragment jego „Mleczarki” – skojarzony z lewitującymi gałkami ocznymi Odilona Redona? Sąsiadem i przyjacielem Vermeera był w końcu Van Leeuwenhoek, konstruktor soczewek i mikroskopów, którego ten bardzo cenił. Strzemiński stracił oko, podobnie jak grecki muzyk awangardowy Iannis Xenaksis – czy właśnie z tego względu powidoki mogą przypominać jego muzyczne partytury? Abstrakcyjny zapis teorii widzenia i zapis „niewidzialnego” dźwięku mogą stać się tym samym.
Na innej z Tablic widzimy zagadkowe plamy na brzuchu Stefana Michalaka, które były efektem spotkania z tajemniczymi istotami przypominają z kolei abstrakcyjny zapis utworów na pianolę Conlona Nancarrowa. Ze względu na sympatie lewicowe Nancarrow wyemigrował w roku 1940 do Meksyku – a więc przebywał w nim niemal w tym samym czasie, co André Breton i Leon Trocki, twórcy surrealistycznego manifestu o sztuce rewolucyjnej. Sam Breton przekonywał wcześniej: „Najprostszy akt surrealistyczny polega na wyjściu na ulicę z rewolwerem w ręce i strzelaniu na oślep, ile się da radę, prosto w tłum”.
Wychodząca od geometrycznych założeń sztuki abstrakcyjnej kompozycja mechanofakturowa może przypominać rewolwer i magazynek pistoletu, którym Antoni Słonimski postrzelił Mieczysława Szczukę, broniącego postępowych idei Henryka Berlewiego. Historia oka abstrakcyjnego i surrealistycznego, abstrakcyjnych partytur i sztuki awangardy spaja się tu z linią życia i śmierci.
Na wystawę składa się wybór 25 prac z cyklu Tablice. Towarzyszy jej artbook wydany w limitowanym nakładzie, opracowany graficznie przez Pawła Książka z tekstami Przemysława Strożka, który stanowić może przewodnik po wystawie. Zawiera Notatki spisane przez historyka sztuki, które są interpretacją zdarzeń i zjawisk analizowanych przez artystę na wystawionych w galerii Tablicach. Na podstawie dialogu Tablic i Notatek dokonuje się przekazywanie prawdy o historii w istotny sposób. Prawda historyczna nie leży bowiem tylko po stronie rygorystycznej faktografii. A tak naprawdę znajduje się dopiero w miejscu spotkania sztuki i nauki, na styku niepewności, patafizyki, przypuszczeń i dowiedzionych tez, artystycznej imaginacji, intuicji i nieskończonego procesu prowadzenia intelektualnych analiz.
Paweł Książek (ur. 1973) studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie i w Hochschule für Gestaltung w Offenbach am Main. Przebywał na rezydencjach w Künstlerhaus Bethanien, Berlin i SOArt, Austria.
Stypendysta MKiDN w roku 2008. Od 2014 r. wykładowca na Akademii Sztuki w Szczecinie. W latach 2007-2019 współpracował z galerią ŻAK I BRANICKA w Berlinie, gdzie zrealizował 4 wystawy indywidualne.
Swoje prace prezentował na kilkunastu wystawach indywidualnych i kilkudziesięciu zbiorowych
w takich instytucjach jak: Salzburger Kunstverein, Art Stations Foundation, Poznań, Bunkier Sztuki, Kraków, Instytut Polski, Berlin, Kunstbüro, Wiedeń, Künstlerhaus Bethanien, Berlin, , Arnold Schönberg Centre, Wiedeń, MAXXI, Rzym, MOCAK, Kraków, Sean Kelly Gallery, New York, Skulpturenmuseum Glaskasten Marl, Marl, Edwin Scharff Museum, Neu-Ulm, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kunsthalle Krems, Muzeum Narodowe w Szczecinie.
Mieszka i pracuje w Krakowie. https://culture.pl/pl/tworca/pawel-ksiazek